دانشکده پرستاری

در هفته مقابله با سرطان به سر می‌بریم. هفته‌ای که در آن تمام دستگاه‌ها و نهادهای مرتبط با سلامتی مردم تلاش می‌کنند با آگاهی بخشی قدمی مثبت در کاهش ابتلا به این بیماری بردارند. وزارت بهداشت روی برنامه‌های خودمراقبتی مانند ترک اعتیاد، کاهش وزن و تغذیه مناسب تأکید می‌کند و از برنامه‌های درمانی مختلف و امتیازات ویژه برای درمان بیماران سرطانی پرده بر می‌دارد اما ابعاد پنهان عملکرد نظام سلامت در مورد ابتلای مردم به سرطان هیچ وقت از تریبون‌های رسمی گفته نمی‌شود. ایران رتبه اول منطقه را در ابتلا به سرطان معده دارد. سرطانی که در میان سایر انواع سرطان درصد کشندگی بالایی هم دارد. 

 بسیاری از کارشناسان اعتقاد دارند که ابتلا به انواع سرطان‌ها به ویژه سرطان معده نتیجه سموم باقی مانده در محصولات کشاورزی است. 5 سال پیش محمد دهقان، عضو هیئت رئیسه وقت مجلس در صحن علنی مجلس گفت: «یک سوم عامل سرطان‌ها مربوط به باقیمانده سموم و کودهای شیمیایی در محصولات کشاورزی است و این یک هشدار برای دولت و مسئولان است زیرا دولت مسئول سلامت مردم است.»

 مزدک دانشور جامعه‌شناس سلامت هم به همین میزان درباره عملکرد دستگاه‌های دولتی در رفع عوامل سرطان هشدار می‌دهد. او به اعتمادآنلاین می‌گوید: «متأسفانه طرح تحول سلامت شباهت زیادی به طرح مبارزه با سرطان ریچارد نیکسون دارد که در 1971 در آمریکا اجرایی شد. در این طرح درمان‌محوری مد نظر بود و تمام دولت برای تزریق هزینه درمان به نظام سلامت تزریق شد. الآن هم  در نظام سلامت ما همین اتفاق افتاده است.»

 او اضافه می‌کند: «یکی از حوزه‌های خطرناکی که نظام سلامت ما سال‌هاست نسبت به آن بی‌توجه است کودها و سموم شیمیایی هستند. به عنوان مثال سم آفت‌کش آسپارتام در بافت میوه‌ها و سبزیجات باقی می‌ماند و به شدت موجب ابتلا به سرطان کلیه می‌شود. در کشورهای زیادی اصلاً کشاورزان حق استفاده از این سم را ندارند. در ایران طبق بند «د» تبصره 5 برنامه پنجم توسعه دولت موظف بوده که سم‌ها و کودهای شیمیایی را حذف و با مواد بدون ضرر جایگزین کند اما هنوز هیچ اقدامی برای این کار صورت نگرفته است. آن‌ها ترجیح داده‌اند که پولشان را در زمینه درمان هزینه کنند. در حالی که درمان با وجود تمام اهمیتی که دارد، چاه ویلی محسوب می‌شود که بدون توجه به پیشگیری به آن هرچقدر هم پول سرازیر کنید باز کم است چون از آن طرف ده‌ها برابر بیمار وارد چرخه می‌شود و این تسلسل را پایانی نیست.»

 دانشور می‌گوید: «در سال 93 که طرح تحول سلامت اجرایی شد من اعلام کردم که این طرح نمی‌تواند نتیجه‌بخش باشد چون تمام تمرکزش بر بحث درمان است حتی در مواردی که به نظر به پیشگیری مربوط است و تا حدی هزینه‌ها را هدفمند می‌کند، یعنی پزشک خانواده، باز هم شاهد رویکرد صرفاً درمانی هستیم. ضمن اینکه خود پزشک خانواده هم بعد از سال‌ها به درستی اجرا نشده است. 27 سال است که دولت موظف شده پزشک خانواده را اجرا کند اما این طرح فقط در دو استان آذربایجان غربی و فارس به صورت آزمایشی اجرا شد آن هم به صورت درمان‌محور. در حالی که پزشک خانواده باید تمرکزش را بر بهداشت و پیشگیری بگذارد.»

 او ادامه می‌دهد: «یک نمونه‌ای را برایتان تعریف می‌کنم. در آق‌دره یک پزشک با مشاهده اینکه دستان کودکان دائماً زخم بر می‌داشت، به ماجرا شک کرد و آن را به مرکز دانشگاهی گزارش داد. همزمان در موردش مطالعه کرد و فهمید تصفیه طلا در معدن طلای آق‌دره به همان شیوه بسیار قدیمی انجام می‌شود و این کار مقداری سیانور وارد خاک می‌کند. بچه‌هایی که در این منطقه بازی می‌کردند و به خاک دست می‌زدند، دست‌هایی همیشه زخمی داشتند. این وظیفه پزشک خانواده است نه اینکه فقط دارو تجویز کند و به پزشک متخصص ارجاع بدهد، یعنی همان کاری که معدود پزشکان خانواده در کشور ما انجام می‌دهند.»

 او در جواب اینکه چرا دولت‌ها ترجیح می‌دهند به جای هزینه کردن در امر پیشگیری و بهداشت به درمان بپردازد، در حالی که این عرصه هزینه‌برتر است، می‌گوید: «مسلماً در یک سیستم سالم دولت ترجیح می‌دهد بیماران کمتری تولید شوند، چون پیشگیری نه تنها کم هزینه‌تر است بلکه فشار جسمی و روانی کمتری هم به مردم وارد می‌کند، اما متاسفانه مافیای پزشکی در کشور ما از بیماری مردم سود می‌برند و نه از سلامت آنها و آنقدر که صنعت درمان پرسود است صنعت بهداشت و درمان پر سود نیست. این افراد گروه‌های ذی‌نفوذ و بسیار قوی در کل نظام سلامت دارند و وقتی اینها می‌خواهند طرح‌های کلان تصویب کنند عموماً مسئله درمان را هدف می‌گیرند.»

 او ادامه می‌دهد: «به این ترتیب بودجه‌ای برای مقابله با عوامل مهم بیماری‌زا و وظایف مهمی مانند مقابله با سموم کشاورزی باقی نمی‌ماند. حتی اراده‌ای برای نظارت بر خوراکی‌های ارگانیک هم وجود ندارد که مردم به عنوان جایگزین به آنها پناه ببرند. در این وضعیت مردم چاره‌ای جز استفاده از محصولات کشاورزی آلوده ندارند و هر سال آمار ابتلا به انواع سرطان‌ها بیشتر می‌شود.»

 اعتمادآنلاین