سلام بر روح خدا

ذکرسخن از نام امام خمینی(ره) تداعی خورشیدی است که شب ظلمانی بشر را به نور بصیرت روشن ساخت و آرامش و حیات باطن را برای اهل نظر و تشنگان کوثر عشق و معنویت به ارمغان آورد..

ذکرسخن از نام امام خمینی(ره) تداعی خورشیدی است که شب ظلمانی بشر را به نور بصیرت روشن ساخت و آرامش و حیات باطن را برای اهل نظر و تشنگان کوثر عشق و معنویت به ارمغان آورد. حقیقتا در عصر تباه اندیشه بشری تنها با منظر ملکوتی امام قلوب بیمار انسانهای تشنه خداوند آرام یافت. زیرا امام تجلی صراط مستقیم اله و چشمه زلال کوثر محمدی (ص) و سفینه نجات و رستگاری انسان سرگشته معاصر بود.

دیندار روشنفکر و سیاستمدار عارفخردادماه هر سال یاد و خاطره شخصیتی را با خود دارد که به اعتراف دوست و دشمن نقش مهمی در حیات فکری- سیاسی ایرانیان داشت. وی را به حق می‌توان «آموزگار» آموزه‌های قابل توجه در عرصه فقاهت، سیاست و عرفان دانست. امام فقید توانست هم در عرصه «اندیشه» و هم در عرصه «فعل سیاسی» با نوآوری و خلاقیت، راه جدید و افق روشنی برای انسان ایرانی بگشاید. دراین باره نکات زیر قابل توجه است؛ یکی از چشمگیرترین آموزه‌های امام فقید نگاه ویژه وی برای تحول در فهم فقه موجود بود.

امام(ره) و مدل جدید حکومت داریاز زمانی که انقلاب اسلامی ایران به وقوع پیوست در مورد علل و پیامدهای آن کتاب‌ها و مقالات زیادی نوشته شده و سخنرانی‌های مختلفی صورت گرفته است. اما این مطالعات عموما یا از جنبه ریشه‌های داخلی و خارجی آن یا مقایسه آن با سایر انقلاب‌ها صورت گرفته است. در حقیقت تمرکز مطالعات حول رشته‌های مختلف علوم سیاسی، مطالعات تطبیقی یا از منظر رویکرد جامعه شناسی تاریخی روابط بین‌الملل بوده است. به ندرت می‌توان تحلیلی در مورد انقلاب اسلامی ایران و رهبری آن، امام خمینی(ره) یافت که از منظر تئوری‌های روابط بین‌الملل به آن نگریسته باشد.

آزمون مدیران در کلام امام(ره)آموزه‌های دینی، برای آنکه اهمیت قدرت و حکومت و نقش حیاتی آن را در نگاه قدرتمندان و حاکمان بنمایاند، حقیقت آزمایش اله را در یک حوزه راهبردی به ظهور درمی‌آورد. وقتی آزمایش خداوند به صورت یک اصل و سنت ثابت و تغییرناپذیر به میان آید، همه نعمت‌ها و داده‌‌های الهی، از جان و مال و فرزندان و امکانات در حیات فردی گرفته تا قدرت و حکومت در مدیریت کلان سیاسی، مورد آزمایش قرار می‌گیرند.

ثابت قدمان پیروزنددر 14 خرداد سال 68، معمار انقلا ب اسلا می‌و موسس جمهوری اسلا می‌ایران حضرت روح الله الموسوی الخمینی، بدرود حیات گفت و عالمی را غرق عزا و ماتم ساخت. «لیک اندر مرگ مردان بزرگ- عالمی گرید چو میرد عالمی» اینک24سال از آن روز سخت و سنگین می‌گذرد که توجه عزیزان را به نکاتی جلب می‌نمایم.

او در میان ماستامام خمینی(ره) در میان ماست زنده‌تر از همیشه، پر فروغ تر از هر بار، بیدارتر از هر وقت و هوشیارتر از هر موقع! او به کرسی هدایت خلق تکیه زده است. او امت خود را رها نکرده، هنوز پس از گذشت دو دهه همه جا حاضر است و حکومت خود را بر قلب و ذهن ما مستحکم‌تر کرده است. امام(ره) در میان ماست، در تهران، در قاهره، در منامه، در صنعا، در غزه، در لیبی در لبنان و... همراه ما علیه آمریکا و رژیم صهیونیستی و تبهکاران غربی فریاد می‌زند؛ "مسلمانان جهان به پاخیزید و حق خود را از ابرقدرت‌ها بگیرید". امام(ره) در میان ماست. همه را به تقوای اله و ترک معصیت و اطاعت از امر مولا فرا می‌خواند.

میراث تو را حفظ می‌کنیم امام!امام! ای عزیزترین! در صراط مستقیم تو گام‌های بزرگ کم بر نداشته ایم. کارهای بزرگ هم کم نشده است آن قدر که در حوزه بسیاری از علوم می‌توانیم سرمان را بالا بگیریم و بگوییم فرزندان خمینی هستیم. فرزندان مردی که افق‌های دوردست را در دسترس قرار داد، این اما بدان معنا نیست که کار تمام شد. می‌دانیم، نه، ما ایستاده ایم. پا به راه شده ایم و این را خوب می‌دانیم تا رسیدن به آن چه در خور نام تو باشد. هنوز باید مجاهده گونه بکوشیم.

سربازان به پا خاسته‌اندفرارسیدن 14 خرداد امسال معنایی دیگر خواهد داشت. 14خرداد 90 از بسیاری جهات با ایام قرینه خود در سال‌های گذشته متفاوت است و این تفاوت بی گمان خود را به رخ خواهد کشید. در تمام سال‌های گذشته وضع از این قرار بوده است که خیل عاشقان امام در سراسر جهان و بویژه درایران وقتی طلیعه 14 خرداد نمایان می‌شد حس می‌کردند دوباره فرصتی دارند برای اینکه عشق خود را به مراد عزیز تر از جانشان فریاد کنند. این عشق بویژه قلب جوانان و نورسیدگان، آنها که به چشم سر هرگز امام را ندیده و محضرش را درک نکرده‌اند، با حرارت بیشتری زبانه می‌کشید و به همین سبب هم بود که وقتی به خیل حاضران در بارگاه امام نظر می‌کردی اکثر آنها را جوانانی تشکیل می‌دادند که به سابقه نه، اما به حقیقت آنچه در دل و جانشان می‌گذشت، از بسیاری از مدعیان انقلاب انقلابی تر و از داعیه داران خط امام، به اصول و مبانی این خط پای بند تر و در راه آن پای کارترند. امسال اما چیزی فراتر از سر داده شدن فریاد عشق ودلدادگی رخ خواهد داد.

رفتار پیامبرگونه امام خمینی‌(ره)انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی(ره) یک رخداد بزرگ تاریخی و اثرگذار از دوران معاصر است که بازتاب‌های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی آن در میان ملت ایران و دیگر ملت‌های جهان بر کسی پوشیده نیست. این رخداد عظیم الهی و مردمی که امام خمینی(ره) آن را انفجار نور بر علیه ظلمت و تاریکی تفسیر کرده خیزش‌های کشورهای لبنان، فلسطین، افغانستان و عراق را در گذشته و آزادیخواهی مردم مصر، تونس، اردن، یمن، بحرین و... را در شرایط کنونی سبب شده و به عنوان یک الگو مطرح است. استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی ارمغان ارزشمند انقلاب اسلامی برای مردم ایران بود.

سر دلبران در حدیث دلبرانبیست‌و‌دومین سالگرد ارتحال آن پیر سفر کرده رسیده و همچنان سخن گفتن درباره او وظیفه است و ضروری. آنچه گفته شده تکرارش ملال‌آور نیست و ناگفته‌ها نیز بسیار است. امام را از زبان‌ها و دیدهای مختلف می‌توان دید و اوصافش را شنید اما کدام چشم و کدام زبان می‌تواند ابعاد کلان سیاسی و اجتماعی آن شخصیت عظیم را بهتر و دقیق‌تر تبیین کند. گفته‌اند: خوشتر آن باشد که سردلبران‌ گفته آید در حدیث دیگران

امام خمینى از نگاه اندیشمندان خارجى «چهره حیات بخش امام خمینى در جهان اسلام، امرى غیر قابل اغماض مى‏باشد و ایشان یکى از بزرگترین شخصیت هاى قرن حاضر محسوب مى‏شوند. وى افزود: انقلاب اسلامى ایران، به رهبرى امام خمینى سبب بروز تحولات و دگرگونی هاى عظیم در جهان اسلام شد و وى چهره جدیدى از اسلام را ارائه کرد. انقلاب ایران ، درس مبارزه علیه بى عدالتى و مقابله با حکومت هاى دیکتاتورى و غیر انسانى را آموخت. » (1)

دیدگاه امام خمینی(ره) در باب آزادی امروزه آزادی در کنار مفاهیمی مانند جامعه مدنی و دموکراسی و نیز نحوه تعامل آن ها با دین, به مهم ترین سؤال و مشغله موجود در حوزه اندیشه سیاسی این مرز و بوم مبدل شده اند. بی تردید, آزادی در مفهوم امروزینش, مفهوم جدیدی است که سابقه ای در تاریخ اندیشه دینی ندارد; به دیگر سخن, ما نمی توانیم برای تحلیل چنین واژه ای از واژگان اختیار و یا حرّیت استفاده کنیم. آزادی فلسفی تحت عنوان اختیار و تفویض در مقابل جبر, از مباحث دیرین کلام و فلسفه اسلامی است. آزادی عرفانی که رهایی از تعلقات دنیوی است نیز در اندیشه عرفانی مسلمانان, سابقه ای طولانی دارد و بیش تر با عنوان حریت و آزادی مورد توجه قرار می گیرد. آزادی حقوقی با عنوان حرّ در مقابل عبد نیز گرچه در فرهنگ اسلامی, جایگاه اصیلی ندارد, اما با توجه به وجود (عبید) و (اماء) در عصر تشریع, مباحث متعددی را در آثار فقهی به خود اختصاص داده است.

آثار اجتماعی و سیاسی حج از نگاه امام خمینی حضرت امام خمینی در پیام ها و بیانات مکرر خویش به این موضوع مهم تصریح دارند و از جمله اعلام می کنند : « حج ابراهیمی محمدی » ـ صلی الله علیهما و آلهما ـ سالهاست غریب و مهجور است هم از جهات معنوی و عرفانی و هم از جهات سیاسی و اجتماعی و حجاج عزیز تمامی کشورهای اسلامی باید بیت خدا را در همه ابعادش از این غربت در آورند. اسرار عرفانی و معنوی اش به عهده عرفای غیر محجوب و ما اینک با بعد سیاسی و اجتماعی آن سروکار داریم که باید گفت فرسنگها از آن دوریم . ما مامور به جبران مافات هستیم . » (5 )

امام خمینی الگوی عملی در مصرف صحیح نگرشی بر اصل پرهیز از « اسراف در خرید » در سیره و روش امام خمینی اصلاح الگوی مصرف نه امری سطحی و شعاری است که بزودی فروکش کند و هر فرد از آحاد جامعه به راه خویش رود و به کار خویش مشغول شود و دیگر بار همان روند و روش های گذشته تداوم یابد و نه ضرورتی است که به مقطعی خاص از حیات جمعی محدود گردد و تلاش و فعالیتی چه در ابعاد فکری و نظری و چه در جنبه های رفتاری و عملی انجام شود و از این پس همه چیز به فراموشی گراید و از ذهن و فکر خارج شود که گویی چنین موضوع و ضرورتی در عینیت جامعه و کشور وجود خارجی ندارد

اهداف و آثار نهضت عاشورا در اندیشه های امام خمینینهضت بزرگ و تاریخساز عاشورا خونی است جوشان و همیشه در جریان و عامل حیات جاودان . این حرکت پر شور و حماسه ساز عامل بقای اسلام و تداوم تعالیم و ارزش های والای آن در بستر زمان است و اگر نبود این انقلاب خونین و مقدس که به تقابل با « باطل » برای احیای « حق » پرداخت اثری از دیانت باقی نمی ماند. زیرا آنچه تحت عنوان « اسلام اموی » در سطح جامعه اسلامی تبلیغ و ترویج می شد پوسته ای از دین بود و در تضاد و تعارض آشکار و صریح با « اسلام نبوی و علوی » قرار داشت که اصل و اساس دین مبین را تشکیل می دهد و عامل رشد و کمال و آگاهی مردم و دینداری صحیح با متسری نمودن آثار جلوه های مختلف قوانین و تعالیم اسلام در همه شئون حیات فردی اجتماعی فرهنگی اخلاقی عبادی تربیتی سیاسی و اقتصادی انسان به شمار می رود.

پند نامه ای سیاسی از امام خمینی برای نسل امروز حضرت امام خمینی به طور معمول و متداول سعی می کرد از نزدیکان خود سخنی در تایید نگویند و در برابر فضای مسمومی که علیه آنان ایجاد می شد دفاعی انجام ندهند چنان که خود متذکر می شدند : « اینجانب هیچ گاه میل نداشته و ندارم که درباره نزدیکان خود سخنی بگویم یا دفاعی کنم . » (1 )

جایگاه مرجعیت عظام در گفتار و رفتار امام خمینی یکی از خصال زیبا و از روش های عبرت زا و پسندیده حضرت امام خمینی در طول دوران حیات و در تمام مراحل نهضت اسلامی ـ چه قبل و چه بعد از پیروزی ـ اکرام خاص و بزرگداشت ویژه مراجع توسط این رهبر روشن ضمیر بود. مراجع و فقهای اسلام در فکر و عمل امام خمینی جایگاهی رفیع داشتند و منزلتی خاص را به خود اختصاص داده بودند به گونه ای که رهبر کبیر انقلاب بهترین واژه ها و تعابیر و جملات را در اکرام آنان به کار می بردند و همواره به عظمت و بزرگی از این استوانه های فقاهت و معنویت یاد می کردند.

فقر ستیزی و محرومیت زدایی در اندیشه و روش امام خمینی برخی از واقعیت های اجتماعی به حدی نمایان و مشهود می باشند که هیچ جایی برای تردید و ابهام و انکار باقی نمی گذارند و به سرعت و صراحت هر ناظر را به اذعان و اعتراف می رسانند. علت اصلی این وضوح و نمایانی و تایید قطعی دل و دیده درباره وقایع مزبور را باید تجلی عملی آنها دانست که هرگز نمی توان واقعیت های به ظهور و بروز درآمده را نفی و انکار نمود و آنچه را که چشم آن را مشاهده نموده و تصویر آن را به مغز ارسال داشته و به تایید رسانده است نفی کرد و در انکار نشست .

دیدگاه های امام خمینی درباره ضرورت مسئولیت پذیری روحانیت متعهد وقتی فرهنگ پویا و جامع و همه سونگر اسلامی وظایف و مسئولیت های مسلمین را در امور عبادی محدود نمی کند و عمل به تعالیم اجتماعی و سیاسی اسلام را در کنار سایر جنبه ها و جلوه های قوانین این دین زندگی ساز ضروری می داند طبیعی است که این « اصل » به صورت مسئولیت های بزرگ و حیاتی پیش از همه و بیش از دیگران بردوش عالمان و فقیهان اسلامی سنگینی می کند و هم آنان هستند که باید در پذیرش وظایف و تعهدات اجتماعی و سیاسی و حضور در عرصه های گوناگون حیات جمعی برای برنامه ریزی و تدبیر و راهبرد جامعه احساس مسئولیت کنند.

مسیر تداوم انقلاب اسلامی از دیدگاه امام خمینیآنچه پیش روی دارید گزیده ای است از دیدگاه های حضرت امام خمینی درباره شیوه های استمرار انقلاب اسلامی و بقای نظام اسلامی . اگرچه در مجموعه رهنمودها و اندیشه های امام خمینی راه و روش های تداوم نهضت و نظام اسلامی به آنچه در این گزیده آمده است محدود و محصور نمی شود لکن باید اذعان داشت که همواره در هر پیام و کلام و رهنمود و هشدار از آن پیشوای الهی شاهراه اصلی تداوم انقلاب و بقای نظام همین روش هایی است که در این گزیده تقدیم شما خوانندگان گرامی می شود.

امام خمینی و مقابله صریح با هتک حرمت مراجع و بزرگان دینبرخی از وقایع تلخ و ناگواری که در گوشه و کنار جامعه و کشور اسلامی رخ می دهد بسیار آفت زا و آسیب رسان می باشند و برای این نسل و نسل های آینده تهدید و خطر به شمار می روند و به همین دلیل نباید از کنار آنها گذشت و دیده فرو خوابانید و به تغافل و تسامح گرفتار آمد. درستی این سخن و تمثیل وقتی بیشتر ادراک می شود که می بینیم مشابه همین حرکات کور در گذشته نیز به وقوع پیوست و متاسفانه چون مقابله سریع و صحیح با آن نشد امروز تداوم یافت و مشکل و رنج ایجاد نمود. با این وصف این یک اصل پذیرفته و کاملا موافق با تعالیم دینی می باشد که باید با این حرکات زشت و خطرناک با روش « پیشگیری » و همراه با تعقل و درایت مقابله شود

امام خمینی(ره) و مدّعیان دروغین ارتباط با امام زمان(ع) چند نفر، ادّعای عرفان داشتند و اذعان می‌کردند که با امام زمان(ع) ارتباط دارند. برخی از مسئولان مملکتی، پس از شنیدن این ادّعاها، معتقد بودند باید این قضیه روشن شود تا چنانچه ادّعای این افراد، کذب و دروغ بود، موضوع افشا شود تا کسی به انحراف و اشتباه نیفتد. سرانجام با وساطت دو تن از مسئولان نظام، این چند نفر اجازه ملاقات با حضرت امام(ره) پیدا کردند. حضرت امام(ره) در همان لحظات اوّل، به ریاکاری آنان پی بردند و با اشرافی که داشتند جهت روشن شدن موضوع، سه سؤال را مطرح کردند.

ارزیابی ابعاد شخصیتی امام خمینی(قسمت دوم) «فقاهت امام(رحمه الله») در فهم مسائل سیاسی نقش بسیاری داشت؛ چرا که باعث می‌شد ملت بدانند که حرکت او در میدان سیاست همچون فعالیتهای روزمره و عبادی اوست. امام(رحمه الله) به عنوان فقیه ـ و نه یک سیاستمدار ـ موفق شد سیاست را تابع خطوط ترسیم شده کلّی و تفصیلی فقه درآورد و حسی را در مردم بوجود آورد که هنگام رعایت قوانین کشور یا دفاع از نظام، چنین احساس کنند که در حال ادای واجبات عبادی ـ همانند نماز و روزه ـ هستند، یا از ارتکاب برخی معاصی ـ مانند شرب خمر ـ پرهیز می‌کنند

ارزیابی ابعاد شخصیتی امام خمینی (قسمت اول)یکی از بزرگترین خصوصیات امام(رحمه الله) عدم دوگانگی در شخصیت بود. ایشان از اولین روزهای زندگی، فردی بیدار دل بود که واقعیت دردناک مسلمانان را ـ خصوصاً در ایران ـ لمس کرد و قواعد بازیهای سیاسی دول مستکبر ـ اعم از شوروی، بریتانیا و آمریکا ـ در سیطره بر ایران و تأثیرات این بازیها بر مسائل فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و امنیتی ایران را درک نمود. به همین علت در وجدان امام(رحمه الله) نوعی نگرانی دینی _ خصوصاً در مسائل سیاسی _ پدیدار شد و حوادث گوناگون وی را به تفکّر وا داشت. در ابتدای امر، نگرانی ایشان در حد یک احساس درونی بود؛ اما به تدریج به موازات رشد ایشان در حوزه، دامنه این نگرانی‌ها وسعت یافت. با رسیدن ایشان به درجه اجتهاد [ مرجعیت] و امکان تاثیرگذاری، از این موقعیت ویژه برای بیدار نمودن ملت استفاده نمود وجهت حرکت به سوی هدف بزرگ اقدامات وسیعی انجام داد.

حضرت امام خمینی در نگاه آیت الله العظمی فاضل لنکرانی « در امام خمینی ذوب شوید همان گونه که او در اسلام ذوب شد. » این جمله تاریخی از شهید مجاهد آیت الله سید محمد باقر صدر می باشد که خطاب به شاگردان و یاران خویش و ملت مسلمان و مبارز عراق اعلام نمود. عالم وارسته و نستوه شهید آیت الله سید محمد باقر صدر خود به این توصیه عمل نمود و با ذوب شدن در امام خمینی نهضت و حرکت مقدسی را در عراق بنیان نهاد و تا پای جان برای تحقق آن تلاش کرد و سرانجام در این راه مقدس به شهادت نائل آمد.

خروش کوبنده امام خمینی علیه قرارداد استعماری کاپیتولاسیوناین خروش امام خمینی به گونه ای حائز اهمیت و دارای نقش بنیادی و زیر ساختی در ایجاد « استقلال » و صیانت از هویت و موجودیت سرزمین ایران محسوب می شود که نسل های آینده باید در اوراق تاریخ به بازخوانی و پیام گیری از آن برای حرکت در مسیر صیانت از استقلال کشور بپردازند و از این بالاتر مادران باید در گوش کودکان آرامش یافته در گهواره ها قصه های آزاد مردی و دلاوری و تهاجم امام خمینی علیه سلطه بیگانگان و عوامل آنان که استقلال این سرزمین را به حراج گذاشته بودند زمزمه کنند و به آنها بیاموزند که اگر ایران اسلامی در اوج عزت و شرف و با استقلال کامل و به دور از سیطره قدرتهای بیگانه سربرآسمان می ساید و بر بلندای قله رهایی نشسته و مستقل و آزاد تنفس می نماید وامدار امام خمینی و نهضت عظیم و پرشور او در رها کردن ایران از زنجیرهای ثقیل و سنگین اسارت هستیم و آن رجل عظیم القدر الهی بود که با تکیه بر قدرت لایزال خداوند بر جبهه متحد کفر و شرک و نفاق جهانی شوید و در اوج بهت و شگفتی مردم دنیا رژیم ستمشاهی را با تمام حمایت های پیدا و پنهان و گسترده قدرت های استعماری سرنگون کرد و نظام حکومتی اسلام را که آزادی و استقلال وطن از سلطه بیگانگان از اهداف اولیه آن است جایگزین نمود.

ضرورت آزاداندیشی و تضارب افکار از نگاه امام خمینی ـ حضرت امام خمینی اعلام می کند«کتاب های فقهای بزرگوار اسلام پر است از اختلاف نظرها و سلیقه ها و برداشت ها در زمینه های مختلف نظامی فرهنگی و سیاسی و اقتصادی و عبادی تا آنجا که در مسائلی که ادعای اجماع شده است قول و یا اقوال مخالف وجود دارد و حتی در مسائل اجماعی هم ممکن است قول خلاف پیدا شود.» (1) اولین رهنمود ژرف امام خمینی انتقال این شناخت و بینش به جامعه ـ به ویژه جریان های فکری در متن حوزه های علمیه و مراکز پژوهشی و دانشگاهی و شخصیت های علمی حاضر در عرصه مدیریت سیاسی و حکومتی کشور ـ می باشد که فقهای بزرگ و اسلام شناسان جامع نگر اسلامی آزادانه دیدگاه ها و اختلاف سلایق و نظرهای خود را در آثار گرانسنگ خود در موضوعات گوناگون مطرح کرده اند و این اختلاف نظرات به حدی زیاد است که حتی در مسائل مورد اجماع نیز رد پایی از آنها می توان یافت و با این وصف

نگاه امام خمینی به جایگاه حاکمان در نظام اسلامی برای کسانی که انقلاب اسلامی را درک نکرده اند و یا کسانی فرصت مطالعه و مراجعه به افکار و اندیشه های امام خمینی (س ) و نزدیکترین و موثرترین یاران و شاگردان ایشان ـ شهیدان والامقام آیت الله مطهری و آیت الله بهشتی (اعلی الله مقامهما) را کمتر پیدا کرده اند تشریح نگاه امام و یاران برجسته ایشان به جایگاه حاکمان اسلامی جالب خواهد بود. مقایسه این نگاه با نگاه کسانی که معتقد به جایگاهی فراتر از آنچه در نگاه امام خمینی برای حاکمان قائل هستند می تواند نکات مهمی را آشکار نماید و در عمل نیز تفاوت های زیادی را نشان دهد.

تأثیر اندیشه‌های حضرت امام (ره) بر جنبش‌های اسلامی معاصرتا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی جهان به صورت 2 قطبی مطرح بود و بقیه کشورها اقمار این 2 قطب محسوب می‌شدند. لذا روابط کشورهای اسلامی با یکدیگر بر مبنای روابط اقماری 2 قطب با یکدیگر صورت می‌گرفت. در این بین گاهی کشورهای اسلامی موفق به ایجاد اتحاد بین یکدیگر در سطح منطقه‌ای می‌شدند و هدف‌های ملی خود را در این سطح دنبال می‌کردند. از عناصر اصلی مقوم این اتحاد منطقه‌ای تکیه بر ناسیونالیسم عربی برای حل مشکلات جامعه عربی در عرصه‌های مختلف بود. بنابراین جنبش‌های اسلامی در منطقه و حتی داخل کشورهای اسلامی متأثر از ناسیونالیسم بودند

دیدگاه های امام خمینی درباره اقتصاد تنگناهای معیشتی و حمایت از محروممشکلات اقتصادی و تنگناهای معیشتی همواره عامل رنج مردم جامعه وموجب وارد آمدن مشقت های مکرر به محرومان بوده است به گونه ای که لحظات زندگی را ـ که باید با آرامش فکر وروح و آسایش تن وجسم همراه باشد و در رفاه نسبی و متعادل طی شود ـ با تلخی و ناگواری سپری می نمایند و از این طبیعی ترین حقوق الهی خویش محروم می گردند

[1] [2]